Tuesday, December 10, 2013

Бурхантай ярилцсан нь.

Нэг сэрээд харсан чинь би харанхуй өрөөн дунд ганцаараа сууж байх юм. Өрөө нь дундаа гэрэлтэй, харин гэрэлний цаахна нэгэн хөшөө завилсан янзтай сууж байна. Сайтар ажиглавал хөшөө нь шавар хийцийн томхон хэмжээтэй бурхантай их төстэй юм. Суугаа байдал нь бол завилсан баруун хөлөө жоохон урагшаагаа түрсэн. Энэ бол баараггүй миний багаасаа сонсож, харж өссөн бурхан байлаа. Ганц ялгаатай тэр бурхан амьсгалж байв. Би бурханд дөхөж очоод 
(Би) - Сайн байна уу?
Бурхан хариу дуугарсангүй. Дахиад хэллээ, мөн л дуугарсангүй. Бодвол би ёс жаягийг нь зөрчсөн болохоор надтай ихэмсэг бурхан дуугарсангүй. За яахав, нэгэнт бурхантай уулзсан юм чинь би сонин сайхан мэдэхгүй зүйл асууя.
(Би) - Та ингээд л сууж байдаг юм уу?
Мөн л дуугарсангүй.
(Би) - Ингээд л суугаад байхаар уйтгартай биш үү?
Таг чиг.
(Би) - Би ямар хувь тохиолоор таньтай учрах боломж тохиов оо?
Мөн л таг чиг. Миний хэлсэн нэг ч асуултанд хариу хэлсэнгүй. Бурхан дүмбийгээд л. Бодвол би бас л буруу ярьсан байх. Харин энэ удаа би өөрийгөө танилцуулахаар шийдээд
(Би) - Бурхан минь намайг Тулга гэдэг гэлээ.
Нөгөө бурхан тэр үед гэнэт амь орж
(Бурхан) - Тиймээ. 
Тиймээ гэснээс өөр юу ч хэлсэнгүй. Ингэж удсаны эцэст мэндийн зөрөөгүй ганцхан л үг хэлэв. Ямар сонин бурхан бэ.
(Би) - Та миний замыг гэгээрүүлэх болов уу?
Бурхан байдгаараа л. Хариу ч хэлсэнгүй. Өөрийгөө танилцуулахад үг хэлсэн мөртлөө, бурхны ажлыг асуухад бурхан дуугарсан ч үгүй. Яаж ярилцах учраа олж ядан би урд нь бөнжигнөсөөр.
(Би) - Би бурхны эрүү шүүлтэнд орж байгаа юм уу?
(Бурхан) - Тиймээ. Хоёрдох үг нь дахиад л "тиймээ" байв. Би бодлоо бурхны хэлдэг ганцхан үг нь "тиймээ". Тэгэхээр би зөвхөн "тиймээ" л гэж хариулж болох асуулт тавих ёстой байх нь. Хүмүүсийн хийдэг эрүү шүүлтнээс бурхны эрүү шүүлт шал ондоо байдаг байх нь ээ. Бурхнаас дараагийн асуултаа тавив.
(Би) - Би зүүдэлж байна уу?
(Бурхан) - Тиймээ. За тэгэхээр би бурхантай зүүдэндээ уулзсан нэгэн болж таарлаа. Бид хоёрт хангалттай цаг байгаа учраас би бурхнаас асуух асуултуудаа бэлдэн нэг нэгээр нь асууж гарлаа. 
(Би) - Та үргэлж энд байдаг уу?
(Бурхан) - Тиймээ.
Би өөрийгөө магтаж дөвийлгөх дуртай нэгэн учир тэсэлгүй асуучихав.
(Би) - Би өгөөмөр үү?
Хариу алга. Тэгэхээр бурхны эрүү шүүлтээр би өгөөмөр биш.
(Би) - Би шударга хүн үү?
Бас л хариу алга.
(Би) - Би аз жаргалтай юу?
Бүр таг чиг. Бурхан бүр амьсгалахаа больчихов уу яав гэлтэй хөдөлгөөнгүй болчихлоо. Би өгөөмөр биш, шударга биш, аз жаргалтай ч биш нэгэн юм байна.
(Би) - Би багаасаа л сониуч байсан, би тэгээд сургуульд орсон, их сургуульд мэргэжилтэн болсон. Одоо боломжийн ажил хийж байгаа.
(Бурхан) - Тиймээ.
(Би) - Би амьдралдаа сэтгэл хангалуун байгаа.
Юм хэлсэнгүй. Миний сэтгэл хангалуун бус байгааг бурхан нэвт харсан ажээ.
(Би) - Тиймээ, би сэтгэл хангалуун биш байна. Би хүний ачийг хариулж чаддаггүй нүгэлтэн.
(Бурхан) - Тиймээ
(Би) - Би маш олон хүний итгэл дээр амьдарч байгаа. Гэхдээ итгэлийг нь даахгүй байх вий гэхээс үргэлж айж тэдгээр хүмүүсийн итгэлээс холуур явмаар байна. Миний багш нар намайг ихийг бүтээнэ гэж итгэдэг, миний эхнэр намайг амьдралаа аваад явах чадалтай гэдэгт итгэдэг, миний ээж, эгч намайг аз жаргалтай амьдарна гэж итгэдэг.
(Бурхан) - Тиймээ.
(Би) - Би тэдгээр хүмүүсийн төлөө төрөөгүй учир би өөрийнхөө итгэлээр амьдрах ёстой. Миний итгэл бол гээд би өөрийнхөө мөрөөддөг амьдралынхаа талаар хэлэв.
(Бурхан) - Тиймээ
Гэвч бурхны өмнө мөрөөдлөө яриад ямар ч нэмэр байсангүй. Ганцхан "тиймээ" гэж хэлдэг бурхан надад юугаар туслана гэж. Ингэж өөрийнхөө итгэл, мөрөөдлийн тухай ярьж байхад би өөрийнхөө мөрөөдлийг эргэцүүлэн бодов.
(Би) - Би мөрөөдлийнхөө төлөө тууштай яваагүй.
(Бурхан) - Тиймээ
(Би) - Би мөрөөдлийнхөө төлөө тууштай явна.
Бурхан дуугүй болчихов. Бурхан ирээдүйн тухай мэддэггүй юм болов уу? эсвэл би мөрөөдлийнхөө төлөө тууштай явж чадах зориггүй юм уу. Бидний яриа үргэлжлэх тусам би хэр өчүүхэн амьтан болохоо, өөрийнхөө төлөө юу ч хийхгүй байгаа, бусдын ачийг хариулж чадахгүй байгаагаа мэдэх тусам гутарч бодит байдалтай эвлэрэх болов. Энэ бол яах аргагүй "Бурхны Эрүү Шүүлт". Бурхан чамаас үнэн хаашаа ч нуугдаж чадахгүй юм байна. Ингэж би бурхны өмнө нүглээ наминчлахаар ирсэн учиртайгаа арай ядан ойлголоо. Наминчлах гэдэг нь гэм нүгэл буруугаа хүлээх гэсэн үг билээ. 
(Би) - Би өөрийнхөө аз жаргалын төлөө явж чадна.
Энэ үед бурхан харин "тиймээ" гэж хэллээ. Гэвч "чадна" гэдэг үг хувь тавиланг тодорхойлохгүй, зөвхөн "чадсан" гэдэг үг тодорхойлох боловч бурхны энэ үгэнд надад асар их итгэл найдвар төрүүлсэн юм. "Баярлалаа бурхан минь" гэж хэлсний дараа би гүн нойрноосоо сэрэв. Би бурхантай зүүдэндээ уулзсан байна, бурхан миний дотор байж. Бурхан бол миний дотор оршин байх, миний нүдээр ертөнцийг харагч, миний бодолтой зөвлөлдөн ярилцагч, миний хаашаа ч зайлж чадахгүй ҮНЭН юм байна.

Sunday, September 8, 2013

Нууц

Хүний үг бодол болдог, бодол үйлдэл болдог гэдэг. Тэгэхээр аливаа үйлдлийн үндэс нь бодолд боловсрохоос өөр гарцгүй. Өнөөдрийн бидний хууль тогтоомж нь хүний хийсэн үйлдэл дээр суурилж буруутгадаг. Би "Хулгай хийе" гэж бодож байгаа бол энэ нь хууль зөрчсөн үйлдэл биш, харин үнэхээр хулгай хийвэл энэ нь гэмт хэрэг болж хувирах юм. Иймээс хүмүүсийн бодлын таамаглах арга нь өнөөдөр идэвхтэйгээр хөгжиж байгаа бололтой.

Интернетийн орчин бидэнд хэдийгээр боломжийг олгодог ч нөгөө талаар сул талыг бас гаргаж ирсээр. Интернетэд бидний үзсэн веб сайт, э-шуудан, гүүгл дээр хайсан хайлт, фэйсбүүкээр хэний профайлыг үзсэн зэрэг бүгд хадгалагдаж байдаг(энд зөвхөн гүүглийн жишээ байна). Хадгалагдсан мэдээллийг тусгай эрх бүхий хүмүүс үзэх боломжтой байдаг нь саяхан илрээд интернетээр шуугиан тарьж байгаа билээ. Түүгээр зогсохгүй цуглуулсан өгөгдөл дээр суурилан миний юу бодож байгаа, юу хийхээр төлөвлөж байгааг ч мэдэх боломжтой. Мөн эдгээр мэдээллийг зарим компаниуд ашгийн зорилгоор, ЗГ-ууд энх тайвны зорилгоор ашиглах нь ч бий.

Дараагийн үзэгдэлд таамаглах арга хуучирсан гэж ойлгож болно. Энэ нь юу гэсэн үг вэ гэвэл бидний бодлыг хаа нэгтээгээс бидний толгойнд суулгахаар оролдох оролдлого юм. Энэ оролдлогыг телевиз, радио, фэйсбүүкээр хийж болно. Үр дүнг нь дээрх "батлагдсан" таамаглах арга-аар шалгана. Жишээ нь: Солонгос дуу, савангийн дууриар тархийг нь угаана, эцэст нь 350.000₮-ний билет өгнө. Ийм үнэтэй билет дөнгөж эхлэл нь болов уу гэж бодож байна.

Бидний интернет дэх үйлдэл, хоорондох харилцаа холбоог нууцлахаар тэмцдэг хүмүүс(нээлттэй эхийн хөгжүүлэгч нар) бас бий. Тэдний хөгжүүлсэн харилцаа холбоог нууцлах Tor хэмээх төсөл нь бидэнд энэхүү боломжийг олгодог гэдэгт би саяхан хүртэл итгэдэг байсан боловч Сновдений дэлгэсэн материалд энэ сүлжээгээр дамжиж байгаа өгөгдлийг тайлах боломжтой гэжээ. 

Дээрх асуудлаас ангижрахыг хүсвэл энд дарж хэрэгтэй програм хангамжуудаа орлуулахыг хичээгээрэй.

Бонус:

Агт нь гаднаа
Аргамж нь дотроо тэр юу вэ? 

Оньсогоны хариу нь гэрийн тооноор нар тусахыг хэлж байгаа юм байна. Энэ оньсогыг таахын тулд зарим онцлог зүйлсийг дурдах нь чухал болов уу.

1-рт. Оньсого математик нууцлалаас ялгаатай нь уран зохиолын шүлэглэсэн, гоо сайхан шинжтэй байна.
2-рт. Оньсогыг тооцоолон бодох компьютер биш зөвхөн хүн тайлж чадна.
3-рт. Зөвхөн хүн тайлж чадна. Тэр дундаа зөвхөн Монгол соёлтой хүн тайлж чадна. Яагаад гэвэл нар гадаа хэвийж байхад гэрийн тооноор нарны цацраг хоймор тойроод тусаж байна гэдэг зүйрлэлийг зөвхөн монгол хүн тайлж чадна.

Мөн Монголчуудын эртнээс нааш хэрэглэсэн давхар утгатай харилцан яриа байдаг. "Монголын Нууц Товчоо"-нд ийм хэсэг бий:

"Ууланд шахан бууя
Адуучинд гэр болтугай
Голоо шахан бууя
Хоньчин хургачинд
Хоол болтугай" гэдэг. Жамуха Тэмүжинтэй нөхөрлөөд хэсэг хугацаа өнгөрсний дараа ингэж хэлдэг. Энэ үгийг Тэмүжин ойлгохгүй Өэлүн, Бөртэгээс асуувал "Жадаран аймаг адуу мал ихтэй, манай Хиад аймаг хонь мал ихтэй тусдаа явъя" гэнэ хэмээн тайлж өгдөг(МНТовчоонд дэлгэрэнгүй биш, Өвөр Монголын "Чингис Хаан" кинонд дэлгэрэнгүй бий). Бидний соёлд энэ мэт юмыг нууцлах, оньсого болгох арга ухаан байсаар байжээ. 

Миний хувьд би гэмт хэрэгтэн биш. Харин хэн нэгний утсан хүүхэлдэй биш өөрийн бодолтой хүн байж бусдыгаа уриалахын тулд бичсэн болно.

Thursday, May 16, 2013

Thursday, May 2, 2013

Бидний Монгол

Хэн хүнгүй л Чингисийн Монгол гэж хэлдэг болж. Найман зууны тэртээ тэнгэрт хальсан хүнийг дуудаад босгоод ирэх юм шиг телевиз, радиогоор үргэлж хэлдэг болж. Бүр 2 сая Чингис нойрноосоо сэрлээ л гэнэ. Үгүйэ эзэн хаан бурхан болсон. Өнөөдөр бид нар л амьдарч байна бидний үе, Чингис хааных биш. Харин бид түүний бүтээсэн шиг түүхийг бүтээх, хийх учиртай. Нэг зүйлийг дурдахад бид дайн хийх шаардлагагүй битгий омогш, оронд нь ухаантай бай.

Дэлхийг эзэлж байсан өвөг дээдэс маань өдгөө бидэнд нэг ч хот, алт эрдэнэс, байгуулсан хөшөө дурсгал үлдээсэнгүй. Гадаадын жуулчид ирээд юм үзэх гэхэд бидэнд байлдан дагууллын түүхээс юу ч байхгүй. Харин довоо шарлуулаад дотор газраа амьдарсаар суухыг хүссэн хятадууд цагаан хэрэм барьчихаж. Тэр нь дэлхийн гайхамшиг гэнэ. Нэг далайгаас нөгөө далай хүртэл эзэлсэн их гүрнээс бидэнд тэгээд газар нутгаас өөр юу ч үлдсэнгүй юу?

Үгүй. Бидэнд сэргэн мандах, уруудан доройтох гашуун сургамжит түүхийг өвлүүлсэн. Дэлхийг байлдан дагуулах хөвгүүнд ямар зан чанар хэрэгтэй вэ гэдэг нууцыг заасан юм. Шударга зан, үнэнч нөхөрлөл, шийдэмгий байдал, итгэл даах, зовлон бэрхшээлийг туулах чадалтай байж гэмээ нь дараагийн удирдагч төрөх юм. Харин өнөөдөр эдгээр зан чанарыг олон хүн хаяж байна. Загасчин хүнд загас барьж өгдөггүй, загас барих аргыг нь заадаг. Бидэнд арга ухааныг нь сургаалиар дамжуулан хайрласан боловч сургаалыг нь дагах хүн байхгүй болсон. Оронд нь хэл хугалам нэртэй Солонгосын түүхт цуврал кино их үзэж байна. Нөгөө хэд нь өвөр зуураа хэрэлдэхээс хэтрэхгүй яасан ч хөөрхийлөлтэй юм. Тиймээс бид энэхүү өв соёлоо авч өөрсдийгөө өөрсдийн үр хойчоо сургаж явахгүй бол бид ирээдүйд хөгжин мандах сэтгэхүйн төлөвшил байхгүй, өнгөрсөн түүхээ гайхан шагших боловч ухаж ойлгохгүй ард иргэд болох нь.

Monday, April 29, 2013

iOS vs Android

iOS сурч эхлээд хоёр сар гаруй өнгөрлөө. Энэ хугацаанд ямархуу дүгнэлтэнд хүрснээ сонирхуулъя.

Ажиллах зарчмын хувьд хоёр платформ хоорондоо ихээхэн ялгаатай. Хазсан алим нь хийх ажлаа маш сайн хийхийг хичээдэг бол андройд бүгдийг хийхийг хичээдэг. Андройд үйлдлийн систем нь зөвхөн утас биш таблет, зурагт, эмбеддэд системүүд рүү ер нь бүх л төхөөрөмж рүү ажиллахыг чармайдаг. Иймдээ хаана ч ажиллана гэсэн бисексуал жава хэлийг ашигладаг бизээ. Хөгжүүлэлтийн орчин нь болох Eclipse хүртэл линукс, мак, виндовс гурван үйлдлийн систем гурвуулан дээр нь ажилладаг. Гэхдээ ийм универсаль байдал нь эргээд удаан, гацалтын эх үүсвэр болдог гэдгийг дурдах хэрэгтэй. Андройд програмууд нь хоорондоо мессеж шидэх загвараар ажилладаг. Нэг програм нь гүйцэтгэж чадахгүй үйлдэлтэй тулгарвал бусад програмуудаасаа асуудаг. Жишээ нь дуудлага хийх, мессеж бичих, веб үзүүлэх г.м.

Нөгөө талд хазсан алим. Хазсан алимны хөгжүүлэлтийн орчин болох Xcode зөвхөн макинтош үйлдлийн систем дээр сууна. Зөвхөн Xcode дээр iOS хөгжүүлэлт явагдана. Бусад Appcelerator, Phonegap гэх мэт орчин ашиглаж болох боловч эцэстээ Xcode-оор л дамжина. Элдвийн платформ орчин руу хөгжүүлэхийг зорьдоггүй энэ байдал нь зөвхөн энэ орчин дээрээ маш сайн ажиллах боломжийг олгосон. Эмулятор нь хүртэл маш хурдан ажилладаг. Ашиглагдах програмчлалын хэл нь Си хэлэнд объект хандалтат нэмэлт боломж нэвтрүүлсэн Объектив-С хэл юм. Энэ хэл нь янз бүрийн макроны тусламжтайгаар хөгжүүлэлтийг илүү хялбарчилж өгсөн сайн талтай.

Хоёр системийн хувьд андройд нь нээлттэй төхөөрөмжийг бүрэн удирдах боломжийг олгосон, хазсан алим нь хаалттай аюулгүй байдалд илүү суурилсан. Иймдээ ч гүүглийн маркет дээрх аппууд нь шууд борлогдож биш зар сурталчилгаа байрлуулснаараа ашиг олох загвартай байдаг бол хазсан алимны маркет нь шууд борлогдож мөнгө олох нь илүү байдаг. Гүүгл маркетийн хувьд хөгжүүлэгч нар мөнгө бага олдог учир аппын чанар муу байх хандлагатай.

Програм хөгжүүлэх орчны тогтвортой байдлын хувьд iOS харьцангуй тогтвортой. iPhone5-ийг эс тооцвол дэлгэцийн хэмжээ хүртэл нэг хэмжээнд байсан. Харин андройд маш олон төрлийн дэлгэцийн хэмжээ бүхий төхөөрөмж дээр ажилладаг.

Энэ хоёр платформд сайн муу аль аль нь бий. Алийг нь хэрэглэхийг хэрэглэгч өөрөө шийдэх бизээ.

Tuesday, March 12, 2013

Програмчлалын хэлнээс шалтгаалж програм хөгжүүлэлт ямар мэдрэмж төрүүлдэг вэ?

JAVA
Хэрвээ дундаас нь нэг тоосгыг нь авчихвал ажиллагаагүй болно. Байшингийн бүх хэсгүүд нь хоорондоо интерфэйсээр нийцсэн. 

PYTHON
Энгийн, ойлгомжтой. Ийш тийшээ зөөхөд амархан.

PHP
HTML дунд бичээд л бай, хэзээ нэгэн цагт дуусна.

SHELL SCRIPT
Юмхнаар юм хийнээ хө, байгаа хэдээ холиод сууж байхад болох байлгүй.

LISP
Рекурсив байдлаасаа болоод ажиллагаа нь жижигхэн үрнээс мод хүртэл ургана.

Би алдаа гаргаж уу? гаргасан бол сэтгэгдлээр үлдээгээрэй.

Thursday, February 21, 2013

Хэмнэлт

Би цуйванд дуртай, өчигдөр орой өлсөөд байхаар нь яахын аргагүй гуанз ороод цуйван идсэн юм. Хүн багатай надаас өөр хүнгүй гуайнзанд ороод цуйван аваад идэж байх зуур нэг хөгшин ах орж ирж байна. Нэг цүнхтэй, цүнхээрээ дүүрэн дууны үгтэй жижигхэн ном. Тэрийгээ зардаг бололтой гуанзны худалдагч хүүхэн дээр очоод энэ дууны үгтэй ном байгаа юм "та нар дуу сураач ардын дууны, шинэ дуунууд бүгдээрээ байгаа 200 орчим дууны үгтэй" гэнэ. Худалдагч хүүхэн хэд эргүүлж байгаад худалдаж авахаар болов. Үнэ нь 1500₮. Харин би тэр номыг худалдаж авах байсан болов уу? Үгүй. Яагаад гэвэл би xyyp.mn сайтыг мэддэг. Надад дууны үг хэрэгтэй бол тэр сайт дээрээс хайгаад л үзнэ. Тэгэхээр тэр эгч ном авсан харин би аваагүй. Гэхдээ тэр эгчид би хэдэн мянган дууны үгтэй сайт интернетэд байдаг мөнгөө хэмнэ гэж хэлээгүй. Ах номоо зарж л байг, тэр хүний гэр бүл, өөрт нь ч бас мөнгө хэрэгтэй байх. Интернет, програм хангамжийн хөгжил хэдийгээр урагшилж байгаа ч гэсэн энэ мэт мөнгө олж байгаа хүмүүст садаа болж байна, нөгөө талаар бидний мөнгийг хэмнэж байна. Тэр ном хэвлэлтнээс гарахад хичнээн хүний гар дамжиж хэдэн хүнийг тэжээсэн бол?. Тэгээд миний хийсэн програмууд над шиг хичнээн хүний мөнгийг хэмнэсэн бол гэж бодлоо. Ихэнх нь андройд ухаалаг утасны програм. Саяхан гарсан "Утасны дэвтэр" гэдэг програм хагас сарын дотор 6000 орчим хэрэглэгчтэй боллоо, сайнаар бодоход энэ нь 6000 хүнийг 1950 төлбөртэй утас руу залгуулалгүйгээр хэрэгтэй дугаарыг нь олж өгсөн. 6000*500₮ буюу хагас сарын дотор монголчуудын халааснаас 3 сая төгрөг хэмнэжээ. Ийм жижигхэн програм ганц хувь хүнд сайн мэдэгдэхгүй боловч хэрэглэгчтэй харьцуулсан байдлаар бидний халаасыг үргэлж хэмнэж, тус болж байгааг ойлгоорой. Өөр нэг програмыхаа жишээг авъя. Энэ бол "Зурагтын хөтөлбөр" гэдэг ухаалаг утасны програм. Энэ нь 18 сарын турш интернетэд байршиж 10000 орчим хэрэглэгчтэй болсон. Хэрэглэгчийн өсөлтийг шугаман гэж үзээд хамгийн өндөр ашигтай байдлаар нь тооцъё, харин 1 долоо хоногийн хөтөлбөрийн үнийг 1000₮ гэе. Тэгвэл энэ нь 400 орчим сая төгрөг хэмнэжээ! Энэ тооцоо бол хамгийн ашигтай ажилласан үед л ингэж гарна. Бодит байдал энэнээс нэлээн доогуур байгаа байх гэхдээ тийм ч муу биш. Хэрвээ халаасаа хэмнэе, хөгжие гэвэл хүмүүс минь програм зохио тэр л туслана.