Буйдхан газар 3 жил

Шведэд нүүж ирээд нэгэн буйдхан газар 3 жил амьдарсан юм. Тэр газар болж өнгөрсөн зарим үйл явдал дурсамжнаас ерөөсөө гардаггүй зарим хэсгийг нь бичиж үлдээмээр санагдлаа. Эхнэр, хүүхэд ирэх гээд томхон талбайтай амьдрах газар хайж байсан болохоор би оюутны байрнаас тийшээ нүүж байсан юм.

Манай хөршүүдийн нэг нь хоёр ази охинтой гэр бүл байдаг байв. Хараажаар хоёр шар толгойтой хүнээс яаж хоёр ази охин гарах вэ дээ, үрчилж авсан нь ойлгомжтой. Насны зөрүү нь ойролцоогоор 6 орчим жил байсан болов уу. Шинэ газар нүүж очсоных, би охиноо дагуулаад ой далайн эргээр их зугаална. Харин нэг өдөр нөгөө гэр бүлийнхэн надтай тааралдаад "Сайн байна уу? Та хятадаар ярьдаг уу? Манай охинд заагаад өгөөч" гэх нь тэр, миний мэддэг ч гэж юу байхав, дургүйцэж өссөн хүн. Гэхдээ л тэдний талаас үнэхээр асуудал юу байгаа нь шууд ойлгогдоно. Хүүхдүүд үрчлэгдэж ирсэн, харин өөрсдийн хаанаас ирсэн хэлээ мэдэхгүй хүүхдүүд. Би ч хэл зааж дөнгөхгүйэ мэдэхгүй гээд л өнгөрсөн. Гэсэн хэдий ч тэр хавьдаа ганц хар үстэй охидуудтай айл байсан болохоор манай охинд их ойр санагдсан байх, үргэлж ТЭР эгчээ гэж дууддаг. Тэдний охидууд хятад хэлийг эсвэл тооцвол айхтар өсч торнисон хүүхдүүд. Хөлбөмбөгөөр хичээллэнэ, далайд каяакаар аялна, загасчилна, сургууль дээрээ нэр хүндтэй гээд ярих юм биш. Энэ бүхэнд сургасан эцэг эхийн хичээл зүтгэл маш их харагддаг байв. Нэг өдөр манай хаалгыг тогшиж ирээд хүүхдэд нь дээл нь багадсан гээд хятад хантааз өгч байсан. Бодвол хөрш орнууд болохоор соёлын хувьд ойролцоо л гэж бодсон байх. Тэдний том охин нь энэ жил ахлах сургуулиа төгсөж буй, аав ээж хоёр жолоо зааж өгөөд дадлагын машинд өдөр бүр явуулдаг байсан санагдана. Сургуулиа төгсөхөөр нь хот газар луу явуулаад тусдаа гаргана гэсэн. Өдийд аав ээжийнхээ гараас гараад амьдралын зах зухаас суралцаад явж байгаа болов уу. Юутай ч ардаас нь санаа зовохоор өсгөөгүй, мундаг хүүхэд. Хүүхэд өсгөх тал дээр бидний дорнын амьдралаас эрс өөр нь мэдэгддэг. Хэрэгтэй бүх зүйлсийг нь зааж өгөөд цаг нь болохоор үүрнээс  хүчээр нисгэж хөөдөг шувуу шиг...

Өөр нэгэн хөрш. Яг манай гудам руу эргэдэг уулзвар дээр Улф гэдэг нэртэй хөгшин амьдардаг байв. Улф гэж хуучны швед хэлээр бол чоно гэсэн үг. Хөгшин гэртээ ганцаараа жижигхэн байшинд амьдардаг, хүүхдүүд нь тусдаа гарцгаасан. Уулзвар дээр манай гудамны шуудангийн хайрцаг байдаг, би дөнгөж нүүж очсон болохоор аль нь манай хайрцаг гэдгийг мэдэхгүй. Тэнд зарим өөрийн бус хайрцгийг нээж үзсэн шигээ байж байтал өвгөн гэрээсээ гарч ирээд аминчхан ярьж байж билээ. Энэ хавийнхан ер нь таарамж муутай хүмүүс, хайрцаг савыг болгоомжтой нээх хэрэгтэй "захиа пүрэв гаригийн 12 цагт ирдэг" тэр үед ирвэл шууданчаас шууд асуугаад авчихаж болно гээд, намайг шуудангийн хайрцаггүй л гэж бодсон байх. Би муухан швед хэлээрээ өвгөнтэй үргэлжлүүлээд яривал, хөгшин 70 нас аль дээр давчихсан надтай англи хэлээр ярина гээд ярилаа, дээхнэ үед бритиш англи хэл заадаг байсан гэнэ. Тэрбээр үндэсний телевизийн танин мэдэхүйн сувгийг сайн үз, хэл чинь сайжирна гэж захилаа. Дараа жилийнх нь зун хөгшний хашаа нилээн зэрлэгтээ дарагдсан байлаа. Өвгөн ч яагаад юм орж гараад зав муутай харагдана. Уулзаж жаал жуул ярьж үзвэл байшингийнхаа арын хашааны өвсийг энэ жил авахгүйгээр шийдсэн. Онгон зэрлэгээрээ байвал олон зүйлийн ургамал, шавьж амьдарна гэнэ. Уг нь ч тийм хүн биш дээ. "Газар унасан навч өвсөнд амьсгалах зай олгодоггүй" тийм болохоор түүх хэрэгтэй гээд цэвэрлэж байдаг хүн. Тэгээд байшингийнх нь эргэн тойрныг би янзлахад туслая гээд өвсийг нь хадаж байсан юм. Сарын дараахан надтай тааралдахад сая учрыг хэлэв. Уушигны хорт хавдар туссан, эмнэлэгт хэвтсэн боловч эмчилгээ буруу хийсний улмаас авралгүй болсон гэв. Гэрт нь ороход ширээн дээрээ баахан цаас овоолчихсон, яг л янз бүрийн гэрээн дээр үсэг зурж байгаа юм шиг. Харин доод давхарт нь өвгөн өөртөө зориулж хийж байсан home theater нь дутуу засагдаад орхигдож, кино үзнээ л гэж ярьдаг байсан юм. Тэр өдрөөс хойш 3 сар өнгөрөхөд өвгөнийг дахиж олж харсангүй. Хашааны гэрэл нь асаалттай, хогны хайрцаг нь салхинд цохигдоод унасан. Би хааяа хажуугаар нь өнгөрөхдөө өргөөд тавьчихдаг байсан юм. Дараа жил нь харин танихгүй славян гаралтай хүмүүс засвар хийгээд байж байхад нь өвгөний тухай асууж бурхан болсныг нь мэдэж билээ.

Би тэр буйдхан газар богинохон амьдарсан боловч амьдралын маш олон өнгийг харуулсан дурсамж дүүрэн газар. Блогтоо болсон үйл явдлуудыг мартахаасаа өмнө тэмдэглэж үлдээв. Өөр жижигхэн боловч томхон дурсамжууд бий, сайн санахаараа эргэцүүлж бичье дээ.

21-р зуун

Агент Смит: Матрицын анхны хувилбарт хүний бүх мөрөөдлийг цуглуулж, тэднийг диваажингийн ертөнцөд амьдруулахыг хичээсэн. Яг үнэндээ тэр бол жинхэнэ там байсан. Харин дараагийн матрицад хүн төрөлхтний хөгжлийн оргил үе, хамгийн бага гэмт хэрэг, дайн тулаантай, өвчин эмгэгийг анагаах чадвартай болсон 21-р зуунд оруулсан.

Багш: Бүх цаг үеийн хамгийн азгүй хүмүүсийг цуглуулж байгаад 80 онд төрүүлчихсэн.

Хүн хэзээ төрөхөө мэддэг байсан бол маш олон Монгол хүмүүс 13-р зууныг сонгох байсан биз. Тэгтэл арай гэж тэр үед төрсөн чинь цэрэгт татагдаад хоёр жил хээрээр гэр хийж хэцээр дэр хийсээр Сартуулын нутагт хүрээд анхны дайндаа ороод үхчихвэл яах уу? Тун тоогүй еээ. Амьд үлдлээ гэж бодоход жанжингууд байлдсаар далай хүрнээ гээд гүрийчихвэл бүр баларсан юм болно :P

За тэр ч яахав. Харин өнөөдөр амьдарч байгаа хүмүүс Сталинградад тулалдсан цэргүүдээс ч илүү зоригтой, нэгдмэл байх хэрэгтэй юм шиг санагдах боллоо. Цаг үе болгон өөр өөрийн асуудалтай байсан, гэхдээ өнөөдрийнх шиг маш эгзэгтэй цаг үе миний бодлоор хүн төрөлхтний түүхэнд тохиолдож байсангүй.

Дэлхийн хэмжээнд бол цаг уур дулаарч байна, хойд мөсөн далай хайлаад дууслаа, байгалийн гамшгийн давтамж нэмэгдлээ. Хүний нөлөөгөөр аль ч галавт устаж үгүй болж байсан төрөл зүйлээс их ан амьтан устлаа. Энэ цаг үед л зогсоохгүй бол дэлхий дээр биднээс өөр амьтан нээрээ үлдэхээ байлаа. Мөн "Цөмийн дайн" ч нээх холгүй байгаа бололтой.

Улсын маань хэмжээнд гүн гүнзгий эдийн засгийн хямрал тохиож, сайн яривал тусгаар тогтнолтой холбогдох хэмжээнд хүрч байна. Тусгаар тогтнолоо буу шийдэм барьж хамгаалдаг үе ард хоцорч. Тэгээд иргэд маань зоригтой, нэгдмэл байхгүй бол энэ байдлаараа явах боломжгүй болж байна даа.

Улаанбаатарын иргэний хувьд агаарын бохирдол гамшгийн хэмжээнд хүрээд маш олон хүүхэд багачууд уушигны өвчтэй болж байна. Бидний ирээдүй болсон багачуудаа хамгаалах хэрэгтэй. Дайнд явсан цэрэг эрчүүд үр хүүхэддээ нутаг усаа үлдээхийн төлөө л дайтдаг байх. Үүрэг нь адилхан ч хэрэгжүүлэх зам нь өөр хариуцлагыг бид үүрч байна.

Дүгнэхэд бид шат шатандаа маш эгзэгтэй, эр зориг нэгдмэл байх ёстой цаг үед тулаад ирчихэж. 21-р зууны иргэний үүрэг хариуцлага гэж байдаг бол тэрийг хүн болгонд цээжлүүлэх хэрэгтэй байна. Энэ бол миний амьдрал, би дэлхий дээр ирсэн зочин гэсэн философилог үзэл бодлуудаа хаяж бусдыг, үр хүүхдээ гэсэн сэтгэл нэмэх ёстой болжээ.

Онлайн сургалт буюу MOOC

Ханиад томуунаас шалтгаалан сурагчдыг хөл хорионд байлгаж телевизээр хичээл зааж, бас ч үгүй вебсайт нээн интернетээр хичээл зааж байсан цаг саяхан. Тухайн үед чанартай онлайн сургалтын материалууд нэвтрүүлэх нь маш чухал бөгөөд үр дүнтэй юм байна гэдгийг бидэнд анх удаагаа мэдрүүлсэн байх. Хөл хорионоос өмнө "Зайн сургалт"-ын талаар байнга л яриа болдог боловч яг хэрэгцээ шаардлага нь амьдралаас урган гараагүй байсан учраас бид нар сайн анзаардаггүй байсан болов уу. Харин өнөөдөр "Зайн сургалт" гэх ойлголт уламжлалт хэв маягаасаа хазайн өөрийн байр суурийг олохоор хөдөлж байна. Миний хувьд ямар нэгэн хичээл заадаггүй учир мэргэжлийн хүний нүдээр бичээгүйг ойлгоно биз ээ.

Зайн сургалт нь түүхэн замналын хувьд 1728 онд анх захидлаараа хичээлийн материалаа дамжуулдаг болсноор эхэлсэн гэдэг юм байна. Харин 1960 онд Иллинойсын их сургууль дотоод сүлжээгээрээ дамжуулан сургалтын материал, лекцийн аудио бичлэгийг түгээснээр компьютерийн тусламжтай зайн сургалт нь нэвтэрчээ. 

Өндөр чанартай дүрс дамжуулах, интерактив сургалтын орчин, шууд онлайнаар харилцах, сүлжээний хурд сайжирсэн зэрэг үзүүлэлтүүд нь "Зайн сургалт"-ыг өөр өндөрлөгт хүргэх боломжийг олгожээ. Гэвч нэг л зүйл болохгүй байсан нь "Зайн сургалт" хэзээ ч коллеж эсвэл их сургуулийн орчинтой зэрэгцэх боломжгүйд байв. Зайн сургалтыг нэвтрүүлэхээр чармайж байсан багш, компаниудын амбиц нь хэтэрхий өндөр байсан учраас өөрсдийн орон зайгаа хайх биш байгаа бүтцийг өөрчилж уламжлалт их сургууль, коллежуудыг орлохоор чармайж байв. Харин өнөөдөр дэлхий даяар онлайн хичээл явуулж байгаа томоохон сургалтын байгууллагууд болох Coursera, Udacity, Edx зэрэг нь их сургуулиудыг орлох биш тэднийг нөхөж ажиллах хэрэгтэй юм байна гэдэг дүгнэлтэнд хүрчээ. 

Харин "Зайн сургалт" их сургуулиудыг харин яаж нөхөж ажиллах вэ?

Бид нар бүгдээрээ мэднэ, юу гэхлээр их сургууль дөнгөж төгссөн хүн ажлын байран дээр ирэхээр юу ч хийхээ мэдэхгүй дор хаяж 2-3 сар дадлагажих шаардлагатай болдог. Мөн ажлын байрны онцлогоос шалтгаалж их сургуульд сурсан зарим мэдлэг огт шаардлагагүй болох бүр цаашилбал шинээр зөвхөн тухайн компанид шаардагдах чадварыг эзэмших хэрэгтэй болдог. Ийм шинэ орчинд шинэ ажилтан компаний дотор бий болсон ямар ч эмх цэгцгүй мэдлэгийг системгүйгээр хүлээж авах нь эргээд маш их цаг шаарддаг. Бодит жишээ дурдвал: Мэдээлэл технологийн чиглэлээр төгссөн шинэхэн боловсон хүчин, алгоритмын талаар сайн мэдлэгтэй, мундаг код бичдэг. Ийм залуу орсон компанидаа зурган дээрээс хогийг таньж ангилдаг програм хийх хэрэгтэй боллоо гэж үзье. 

Нэгдүгээрт. Зурган дээрээс дүрс таних гэдэг бол баргийн шинэковын барж идэх хоол биш. Дор хаяж мастерийн зэрэгтэй мэргэжлээрээ таваас доошгүй жил ажилласан хүний хийх ажил. Ийм чадвартай хүн олдох уу?

Хоёрдугаарт. Ажлын байран дээр манай залуугийн чадвар дутна гэдэг бол буруу зүйл огтоос биш. Их сургуульд нь угаасаа заагаагүй, сургалтын програмд нь тусгай сэдвээр хичээл заах боловсон хүчин ч байхгүй, сонирхол ч байхгүй. 

Яг иймэрхүү орон зай өнөөдрийн маш хурдтай хувьсан өөрчлөгдөж байгаа нийгэмд улам томорсоор байгаа нь ҮНЭН юм. Энэ орон зайг бөглөх мэдлэг нь зөвхөн цөөхөн хэдэн нэр хүндтэй сургуулиудад байгаа нь нийгмээ өргөжин тэлэх боломжийг хаасаар байгаа юм. Шалтгаан иймийн учир шинэ цагийн зайн сургалтыг нэвтрүүлэхээр зоригтой, эрч хүчтэй, ажиллаж байгаа институци нь MIT, Washington State, Harvard зэрэг дэлхийд тэргүүлэгч сургуулиуд болоод байна.  

Нэгэнт өөрийн орон зайгаа олсон зайн сургалт нь ерөнхийдөө хоёр арга замаар хүмүүст хүрч байгаа нь ҮНЭТЭЙ эсвэл ҮНЭГҮЙ. 

ҮНЭТЭЙ сургалт нь 

• Оюутанд тусгайлан дэмжлэг үзүүлэх. Үүнд асуултанд нь илүү түргэн хариулах г.м. 
• Сертификат олгох
• Цөөн оюутантай

ҮНЭГҮЙ сургалт нь

• Дэмжлэг авах боловч тийм их биш. Ихэвчлэн оюутнууд хоорондоо харилцана
• Сертификат байхгүй
• Маш олон оюутантай. Зарим хичээл 30000 хүрэх нь энүүхэнд

Энэхүү хоёр төрлийн сургалтанд суусан хүний хувьд нэмж хачирлах зүйл бий. Нэг сонирхолтой зүйл анзаарсан нь ҮНЭГҮЙ сургалтын материал чанарын хувьд ҮНЭТЭЙгээсээ илүү. Маш олон оюутан суралцдаг нь материалыг чанаржуулах орчныг бүрдүүлдэг юм шиг санагдсан. Мөн форумын хувьд үнэгүй нь илүү идэвхтэй, оролцож байгаа оюутнууд нь ёстой дэлхийн өнцөг булан бүрээс баян ядуу ялгалгүй хичээллэнэ. Өөр нэг онцлох зүйл нь гэвэл үнэгүй сургалтын топ оюутнууд нь дээрх мундаг сургуулиудын оюутнуудаас илүү чадвартай болохоо харуулсан явдал юм.

Сонирхолтой баримт дурдвал "Зайн сургалт"-нд суралцаж байгаа оюутнуудын төгсөлтийн хувь 10%-иас доош байдаг. Жишээлбэл Био энергийн хичээлд 12725 оюутан бүртгүүлж ердөө 313 нь төгссөн. Үүний гол шалтгаан нь миний бодлоор хүмүүс хичээл сонгочихоод тэндээс өөрт хэрэгтэй хэсгийг нь аваад үлдснийг нь шууд хаячихдагтай холбоотой болов уу.

Зайн сургалтыг хэрэгжүүлж буй байгууллагуудаас Udacity-г онцолбол их сонирхолтой хандлага ажиглагдана. Уг сургалтын төв нь үнэгүй сургалт явуулахаас гадна "Нано" гэх төлбөртэй мэргэжлийн сургалт явуулдаг. Хэрвээ уг сургалтыг төгсвөл:

1. Ажилд зуучилж өгөх ба CV хэрхэн бичих тал дээр зөвлөгөө өгнө
2. Сургалтын зардлын талыг эргүүлэн өгөх
3. Таван сарын дотор ажилд оруулж өгч чадахгүй бол бүх сургалтын зардлыг эргүүлэн олгох зэрэг нөхцөлтэйгээр хичээлээ заадаг. 

Энэ байгууллага яагаад ийм зоригтой алхмыг хийгээд байна вэ гэвэл эхлээд боловсон хүчний эрэлт нийлүүлэлтийг ажиглах хэрэгтэй. Дээр дурдсанчлан тусгай сэдвээр мэргэшсэн хүчин олддоггүйгээс том корпорациуд боловсон хүчний эрэлд гардаг. Мөн зайн сургалт нь 10 оюутнаас 10000 хүртэл өргөжин ажиллахад хүндрэл гардаггүй зэрэг нөхцлүүдийг бодож үзвэл шинэ хүн бэлдэж ажилд авснаас Udacity-д мөнгө төлөөд төгсөгчдийн мэдээллийг бидэнд зараач гэсэн нь илүү хялбархан юм.

Манай улсын хувьд багш нар янз бүрийн байр сууриа илэрхийлсэн байдаг. Оюутнууд нь сургалтын төлбөрөө бууруулаадхаач гэж байхад зарим нь бүр нэм сайн хичээл заах хэрэгтэй гэцгээдэг. Үнэгүй зүйл чанар муутай хямдхан байдаг гэх хандлага байдаг боловч чанарыг эрхэмлэж байгаа бол гол зорилго мөнгөн дээр биш аль болох олон хэрэглэгчид хүрэх гэсэн зорилго дээр тулгуурлах хэрэгтэй болов уу. Атар талх хэдий хямдхан ч  түүнээс хордлого авсан хүн байдаггүй биз дээ?

Ер нь цаашдаа шинэ ажлын байрны шаардлага хэдэн жил ажилласан, ийм тийм зэрэгтэй гэхээс илүүтэйгээр ийм ийм онлайн курсуудыг үзэж дуусгасан байх шаардлагатай гэх нь илүү хялбар болох биз ээ.

Ажил бол машинуудад зориулагдсан(Орчуулга)

1942 оны 12р сарын 2, Энрико Фермигээр удирдуулсан эрдэмтдийн баг өдрийн цайнаасаа эргэж ирсний дараа хамгийн анхны бие даасан цөмийн урвалыг Чикагогийн их сургуулийн хөлбөмбөгийн талбайн доор тоосго мод чулуугаар хучигдсан газар ажиллуулж эхэлсэн юм. Шил дарстайгаар баяраа тэмдэглэсэн эдгээр хүмүүс ирээдүйн хүн төрөлхтөнд ямар боломжийг нээж өгснөө хэнээр ч хэлүүлэлтгүйгээр мэдэж байлаа. Түүхэнд энэ үйл явдлыг Чикагогийн нурам(Chicago Pile-1) гэдэг нэрээр тэмдэглэгдсэн юм.

Түүнтэй адилтгаж үзэхүйц үйл явдал бидний дэлхийг чимээгүйхнээр үүрд мөнх өөрчлөхөөр ажиллаж эхэлжээ. Үл танигдах хэл дээр аяархан шивнэсэн үг шиг энэхүү үйл явдал нь бидэнд өөрийнхөө мөн чанарыг хараахан харуулж амжаагүй ч байж болно. Гэсэн ч бидний глобалчлагдсан зах зээл, түүнд бидний оршин байх утга учрыг дахин тодорхойлохоор иржээ.

Энэхүү зүйл нь суралцагч машинуудын шинэхэн салбар ухаан болох нейрон сүлжээ. Го даамын Европын гурван удаагийн аварга Фан Хуй нэг биш тав дараалан хиймэл оюунд ялагдсан явдал нь миний ярих гээд байгаа бяцхан шивнээ юм. Энэ тэмцээний тухай уншсан хүмүүст гайхалтай үйл явдал мэт санагдах боловч дэлхийн хамгийн шилдэг Го даамын тоглогч есөн дантай Лий Сэдол компьютерийн эсрэг хийсэн тоглолтын хажууд юу ч биш юм. Хятадын Го даамын мастерууд “Машины эсрэг Хүн” дуэлд Сэдол нэг ч ялагдалгүйгээр дуусгана, үгүйдээ л ганц ялагдах байх гэцгээж байв.

Тэмцээний төгсгөлд нийт таван тоглолт болсноос Сэдол нэг ялж машин дөрөв ялсан байдалтайгаар дуусав. Зөвхөн бурхны хүрч чадах 9 дан цолонд хүрсэн Сэдол АлфаГо хэмээх машинд ялагдснаар манай дэлхий дээр машинтай өрсөлдөх Го тоглогч байхгүй болсон гэж хэлж болно. Ингээд Жеопард дээр Ватсон, шатар дээр Deep Blue-тэй өрсөлдөх хүн байхгүй болсон шиг Го дааманд АлфаГо-тэй өрсөлдөх хүн байхгүй болов.

“АлфаГо-гийн ялалт нь бидний тооцоолох чадвар шугаман өсөлтөөс үсрэнгүй өсөлтөнд хүрснийг харууллаа”

Тэгвэл Го даам гэж юу вэ? Энгийнээр тодорхойлбол томсгосон шатар юм. Таньд хэтэрхий дэгсдүүлсэн шиг санагдаж байгаа байх. Тэгвэл үргэлжлүүлээд уншаарай. Тиймээ, угаасаа хиймэл оюун бидний тоглодог шатар даамыг эзэгнэсээр өнөөдрийг хүрсэн. Го даамд гаргасан амжилт нь тодорхой шалтгаануудын улмаас зүгээр өнгөрөөж болохгүй дэвшил юм.

АлфаГо-гийн ялалт нь бидний тооцоолох чадвар шугаман өсөлтөөс үсрэнгүй өсөлтөнд хүрснийг харууллаа. Технологийн хөгжлийн үе шатуудыг нэрлэж ч амжаагүй байтал эдгээр үе шатуудыг даваад гарсан нь олонтаа. Энэхүү үсрэнгүй хөгжил нь өнөөдөр бидний ажил хийж орлого олдог загварын эсрэг ямар ч бэлтгэлгүй байхад цөмрөн орж иржээ.

Хэрвээ би хэтэрхий хэтрүүлэгтэй ярьж байгаа юм шиг санагдаж байгаа бол өнгөрсөн 30 жилийг сөхөж үзье.

Тайлбар: Routine - Байнгын ажлын байр, Nonroutine - Байнгын бус, Cognitive - Оюуны хөдөлмөр, Manual - Биеийн хүчний хөдөлмөр

Энэхүү графикийг ажигласныхаа дараа бидний ярих гэж байгаа сэдэв ирээдүйн ажлын байрны автоматжуулалтын тухай юм гэж андуурав. Яг үнэндээ Автоматжуулалт аль 1990 оноос эхлэн биднийг ажилгүй болгож эхэлсэн юм.

Байнгын ажлын байр

Бүх төрлийн ажлын байрыг үндсэн дөрвөн шинжээр нь ангилдаг: Байнгын болон байнгын бус, оюуны болон биеийн гэж. Байнгын ажлын байр гэж нь өглөө бүр ажилдаа ирээд орой бүр тардаг ажил, байнгын бус нь тодорхой ажлын цаггүй байдаг. Ажлын байрны цагнаас гадна оюуны хөдөлмөр болон биеийн хөдөлмөр гэж мөн хоёр хувааснаар нийт дөрвөн төрлийн ажлын байр бий болдог. Графикаас дүгнэвэл 1990 оноос эхлэн байнгын ажлын байранд өөрчлөлт гараагүй гэж дүгнэж болно. Гол шалтгаан нь байнгын ажлын байр автоматжуулалтанд өртөх магадлал өндөртэйд тооцогддогоос болж байгаа юм. Нэгэнт бичигдсэн байнгын ажлын байрны дүрэм өөрчлөгдөөд байдаггүй тул тэнд ажилладаг хүмүүсийг машинаар солих боломжтой.

Нэгэн сонирхолгүй байж магадгүй баримтыг дурдвал энэхүү байнгын ажлын байрны загвар нь нэгэн цагт америкийн дундаж давхаргыг бүрдүүлэх суурь нь байсан юм. Биеийн хүчний байнгын ажлын байрыг Хенри Форд өөрчилж, харин оффисын орон зайг байнгын оюуны хөдөлмөр эрхлэгч нар дүүргэж байсан цаг саяхан. Тэгтэл хорвоо ертөнц өөрчлөгдөн өнөөдөр бага боддог ажилд бага мөнгө төлнө, их боддог ажилд их мөнгө төлнө гэх болов.

Хэрвээ бид зах зээлээ дөрвөн хөдөлгүүртэй онгоцоор төсөөлж хөдөлгүүр бүрийг ажлын байрны нэг төрөл гэж сэтгэе. Тэр тохиолдолд хоёр нь ажиллахгүй байсан ч нөгөө хоёрын хөдөлгүүрийн хүчээр ниссээр л байх болно. Гэтэл хоёр ажиллагаатай хөдөлгүүр маань хэрвээ ажиллахаа больчихвол яах вэ? Яг энэ салбар луу робот, хиймэл оюуны салбар хүч түрэн орж ирж байна. Учир нь бид түүхэндээ анх удаагаа машиныг амжилттай сургаж чадсан юм.

Нейрон Сүлжээ

Хэдийгээр би өөрийгөө сэтгүүлч гэж боддог ч миний мэргэшсэн чиглэл бол сэтгэлзүй, физик юм. Энэ хоёр шинжлэх ухааны салбарыг би үргэлж гайхан биширч тархины физик үйл ажиллагааг судалж явсаар миний төгсөлтийн ажил нейрологийн тухай болон хувирсан. Хэрвээ та тархины ажиллагааны талаар сонирхон үзвэл бидний сэтгэхүй нь эцсийн дүндээ эсүүдийг холбосон маш сүлжээ болохыг олж мэднэ. Миний тархины талаарх бодлыг орвонгоор нь эргүүлж орхисон сэдэв юм.

Тархины үйл ажиллагааны талаар богинохон дурдвал тархи нь хоорондоо маш их холбоосоор холбогдсон эсүүд бөгөөд зарим холбоос нь богино, зарим нь урт. Зарим эс нь зөвхөн ганц эстэй холбогдсон байхад бусад нь маш олон эстэй холбогдоно. Дэлгэрүүлбэл нэг эсийн үүсгэсэн электрон сигнал нь янз бүрийн давтамжаар бусад эсэд хүрч, тэдгээр эсүүд нь үргэлжлүүлэн электрон сигнал дамжуулах маягаар явдаг. Илүү ойлгомжтойгоор зүйрлэбэл сигнал дамжуулах явц нь нурж байгаа даалуу шиг, гэхдээ илүү хурдан өргөн цар хүрээтэй төвөгтэй байдлаар нурдаг. Үүний үр дүнд бид сэтгэдэг. Өнөөдөр бид энэхүү аргачлалыг ашиглан машинуудыг амжилттайгаар сургаж байна.

Виртуал орчинд буюу компьютерт зохиомлоор бий болгосон хиймэл тархийг бид “Нейрон Сүлжээ” гэж нэрлэж байна. Ийм загварчилгааны ачаар бидний хүрэхэд хол байна даа гэдэг байсан суралцах чадвартай програмд хүрэх зам асфальт тавьсан өргөн чөлөө шиг болжээ. Ингэхэд яаж яваад бид энд хүрчихэв? Мурын хуулиар хүчээ нэмсээр байгаа компьютерууд эсвэл тархи судлалд гарч байгаа ололт амжилтуудын аль нь ч зонхилох үүрэг гүйцэтгээгүй юм. Харин бидний бүтээж компьютерт оруулсаар байгаа их хэмжээний өгөгдлийн ачаар юм.

Big Data

Биг Дата гэдэг нь энгийн нэгэн үг биш ажээ. Биг Дата бол мэдээлэл. Өдөр цаг тутам бидний компьютерт шивж эсвэл зурж янз бүрийн аргаар оруулсаар байгаа мэдээлэл юм. SINTEF байгууллагын судалгаагаар манай гариг дээрх мэдээллийн 90% нь зөвхөн сүүлийн хоёр жилд бий болсон гэжээ. Бидний илгээж хадгалж байгаа мэдээлэл ердөө 18 сарын хугацаанд өмнөхөөсөө хоёр дахин өсөж байна. 2015 онд, минут бүр 4.2 сая лайк дарагдаж, 300 цагийн бичлэг юүтүбд илгээгдэж, 350000 удаа жиргэжээ. Бидний өдөр тутмын амьдрал өмнө нь хэзээ ч тохиолдож байгаагүйгээр маш их хэмжээний өгөгдөл бий болгож байна. Энэхүү маш их хэмжээний өгөгдөл нь хиймэл оюунд орох ёстой байсан орцны хамгийн чухал хэсэг нь байжээ.

Зурган дээрээс сандал таних чадвартай програм хийж байна гэж бодъё. Тэр тохиолдолд бид зурган дээрээс булан тохой олж илрүүлэх тэднийг нэгтгэх гэх мэт маш их хэмжээний зааварчилгаа буюу кодыг машинд оруулах хэрэгтэй болно. Энэ програм нь ч сандлыг таньдгаараа таних байх. Харин бид, хүмүүс хэрхэн сандлыг таньж сурдаг вэ? Бидний эцэг эх сандал руу заагаад “сандал” гэж хэлэхэд бид анхны мэдэгдэхүүнтэй болдог. Түүнээс хойш дөрвөлжин модон зүйлийг сандал гэсэн ойлголттойгоор бид ширээ рүү заагаад “сандал” гэхэд бидний ээж нь “ширээ” гэж хэлээд залруулж өгнө. Үүнээс хойш “сандал” гэсэн бидний ойлголт амьдралынхаа турш харсан бүх сандалтай холбогдсоор бидний тархинд “сандал”-ыг бүрдүүлж буй нейрон сүлжээ хэлбэрждэг байна. Өөр баримт дурдвал “сандал” гэж танихын тулд бид өмнө нь харсан “сандал”-тайгаа харьцуулан сэтгэдэг. Нэг үгээр хэлбэл амьдрал дээрх объектууд бидний тархиар орон шүүгдэж байдаг.

Суралцахуй

Нейрон Сүлжээний гол чадвар нь бидний эцэг эхийнх шиг зааварчилгаагүйгээр зөвхөн их хэмжээний өгөгдөлд хандсанаар суралцаж эхэлдэгт оршдог. Сандал гэдэг ойлголтыг машинд кодонд бичиж өгөхийн оронд машинаа интернетэд холбоод маш их сандалны зургуудыг үзүүлнэ. Үүний үр дүнд “сандал”-ын тухай ерөнхий ойлголтыг машин өөртөө бий болгодог байна. Нэмж “сандал”-ны зураг үзүүлснээр эцэстээ биднээс огт ялгаагүй заримдаа бүр илүү ч гэмээр “сандал” ологч болон хувирдаг байна. Биднээс давуу тал нь тэдгээр суралцах чадвартай машинууд нь сая зургийг хэдхэн секундэд үзээд суралцдаг.

Өнгөрсөн жил гэхэд л нейрон сүлжээ болон биг датагийн нөхөрлөл гайхамшигтай үр дүнг үзүүлээд байна. АлфаГо-гөөс бусад амжилтуудаас дурдвал: Гүүглийн DeepMind хиймэл оюун ухаан нь хэдэн зуун мянган нийтлэл мэдээлэлээр тэжээгдсний эцэст зөвхөн уншаад зогсохгүй уншсан зүйлийнхээ утгыг гаргах чадвартай болсон. Түүгээр ч зогсохгүй хэдэн арван Atari 2600 видео тоглоомыг бие даан суралцаж хүмүүстэй харьцуулахаар мундаг болжээ. Giraffe хэмээх хиймэл оюун 175 сая шатрын байрлалыг 72 цагийн турш суралцсанаар олон улсын шатрын мастерийн зэрэгт хүрсэн. 2015 онд, хиймэл оюун визуал Тюрингийн тестийг суралцахад суралцах чадвараа харуулан давсан байна.

АлфаГо Сэдолын эсрэг ялалт байгуулахаас хэдхэн сарын өмнө, хиймэл оюуны салбар дах экспертүүдээс “Хэзээ хиймэл оюун ухаан Го даамын мастерыг ялах вэ?” гэхэд магадгүй 10 жилийн дараа хэмээн хариулж байв. Тухайн үед 10 жил гэсэн хариулт хамгийн боломжтой хариулт байсан юм. Jeopardy хэмээх хиймэл оюуны зохиогч Кэт Женнингээс Го тооцоолоход хэр төвөгтэй тоглоом бэ гэхэд тэрбээр:

Го даамын талбай маш өргөн, шатарнаас урт тоглолт гардаг, илүү комплекс загвартай. Гүүглийн DeepMind хиймэл оюуны багийнхан Го даамын талбайн комбинаци нь манай ертөнцийн бүх атомыг нийлүүлснээс ч их гэж хэлж байсан. Энэ бол өргийн тоог маш бууруулж хэлсэн явдал юм. Го даамд 10170 орчим өрөг бий, харин манай ертөнцөд 1080 орчим атом бий. Юу гэсэн үг вэ гэвэл манай ертөнцийн атом бүрийг параллел ертөнцөд оруулбал сая бүх параллел ертөнцийн атомын тоо нийлээд нийлээд Го даамын боломжит өргийн тоотой дөхөж очих юм.

Бүх боломжит байрлалыг тооцоолох аргаар нүүдэл хийх нь Го даам дээр ямар ч үр дүнгүй. Иймд нейрон сүлжээ бидний хэрхэн боддогийг дууриаснаар энэхүү тооцооллын дээд хязгаарлалтыг үгүй болгодог. Хүн Го даам тоглохдоо боломжийг тооцоолохоос гадна, өөрийн мэдрэмжиндээ найдаж энэ ингэж нүүвэл хожчихож магадгүй хэмээн харанхуйгаар нүүдэгт учир бий. Харин харанхуйгаар нүүхэд туршлага тус болдог байна. АлфаГо нь хэдэн сая тоглолтыг архивыг үзэж, өөртөө мөн хэмжээний тоглолтын симуляцийг үүсгэн суралцсан. Үүнээс хэдхэн сарын дараа буюу өнөөдөр хиймэл оюун Го даамын мастерыг 10 жилийн дараа ялж магадгүй гэдгийг албан ёсоор үгүйсгэгдлээ.

Байнгын бус ажлын байрны автоматжуулалт

Өнөөдөр бид эдгээр шинэхэн машинууд биднээс хэр илүү ажиллах чадвартай талаар ярилцахаас өөр аргагүй болжээ.

Технологийн үсрэнгүй хөгжил хэзээ бидний байнгын бус орон тоог эзэгнэхийг анхаарч үзэх хэрэгтэй болжээ. Бидний машинуудаас онцгойрч хийдэг ажил нь нэгэнт байр сууриа хөдөлмөрийн зах зээлд алдаж байна. Гамбургер хийхээс авахуулаад эмнэлгийн тусламж үзүүлдэг машинуудад хүмүүсийн оролцоо байхгүй, цаашилбал бүр хүнээс бага зардлаар ажиллах болно.

Амелиа хэмээх хиймэл оюунтай дуудлагын төвийн програм нь өнгөрсөн 16 жилийн хугацаанд хөгжүүлэгдэж байгаа боловч Бета хувилбар дээрээ байгаа юм. Амелиа нь хүний хэдэн сар шаардагдах сургалтыг хэдхэн секундэд суралцсан төдийгүй 20 хэл дээр ярьж чадна. Түүний суралцах чадвартай алгоритм нь цаг хугацаа өнгөрөх тусам улам шинэчлэгдэж хүчирхэгжиж байдаг. Нэгэн туршилтын компаний дуудлагын төвд эхний долоо хоногт 10 дуудлагаас нэгэнд нь амжилттай хариулж чадаж байсан бол хоёр дох сарын сүүлчээр 10 дуудлагаас зургааг нь амжилттай хариулж байлаа. Амелиагийн энэхүү чадварын улмаас дэлхий даяар 250 сая гаруй хүн ажилгүй болох эрсдэлтэй нүүр тулаад байна.

Siri-гийн зохион бүтээгчид Viv хэмээх бидний хувийн виртуал туслахыг бүтээхээр ажиллаж байна. Viv нь бидний өмнөөс онлайн ажлуудыг гүйцэтгэж, фэйсбүүк дээрээс бидэнд хамгийн хэрэг болж магадгүй, эсвэл таалагдах постуудыг ялган үзүүлэх гэнэ. Ингэж мэдээллийг шүүж боловсруулж эзэндээ үзүүлэх нь өөрөө интернетийг бий болгоход маш их нөлөө үзүүлсэн онлайн сурталчилгааг түлхэн унагаж магадгүй байдалтай болоод байна.

Эдгээр Амелиа, Viv, Бостон Динамикийн роботууд гэх мэт хиймэл оюунтай програм хангамжуудын нөлөөгөөр дээр дурдсан үндсэн дөрвөн төрлийн ажлаа бид алдахад хүргээд байна. Түүгээр ч зогсохгүй бид өөрсдийн бүтээсэн нийгмээ дахин нэг харах шаардлагатай болчихжээ. Хэрвээ хүний оронд машин ажиллах чадвартай юм бол, бид ажиллах ёстой юм уу? Бид ажил хийж цалин авдаг хуучин загвар өөрчлөгдөх үү? Хэрвээ машинууд бидний ажлыг булаагаад авчихвал тэр мөнгөний урсгал хаашаа чиглэх вэ? Гэх мэтчилэн асуултуудыг бид эртхэнээс тавьж нийгмээ бэлдэх нь зүйтэй юм.

Орлогыг ажлаас салгах нь

Нөлөө бүхий хүмүүсийн нийтэд тавьсан ажилгүйдэлтэй холбоотой асуулгууд эрчээ авч байна. Асуулгуудад дурдагдсан нэг чухал санаа нь хүмүүс роботуудад ажлын орон зайгаа тавьж өгөөд өөрсдийнхөө хийж чадах ажлыг олж хийх, дээрээс нь ажил хийсэн эсэхээс үл хамаараад үндсэн орлоготой байх. Үндсэн орлого нь ямар ч нөхцөлгүйгээр бүх иргэдэд хувиарлагдана(Universal Basic Income). Иймэрхүү загварыг зарим хөгжингүй Щвейцарь, Финлянд, Голланд, Канада зэрэг орнууд нэвтрүүлэхээр зэхэж байна

Бидэнтэй хамт өчигдөр байсан ажлын байр маргааш бидэнтэй байж л байна гэсэн хандлага ямар ч утгагүй болжээ. Дэлхийн эдийн засгийн форум дүгнэхдээ 2020 он гэхэд бид 2 сая орчим ажлын байр шинээр бий болж, харин эсрэгээрээ 7 сая ажлын байр хасагдана гэжээ. Нэг үгээр 5 сая орчим ажлын байр байхгүй болох юм. Оксфорд Их сургуулийн саяхны судалгаагаар 2033 он гэхэд одоогийн ажлын тал хувь нь байхгүй болно. Мөн өөрөө явдаг машин механизм нь маш богинохон хугацаанд хэдэн сая хүнийг ажилгүй болгох эрсдэл бий гэжээ.

Цагаан ордны Конгресст тавьсан тайлан мэдээнд дурдснаар 2010 онд цагт 20 доллараас бага орлого олж байгаа иргэдийн 83 хувь нь эцэстээ машинуудад ажлаа алдах ба цагт 40 долларын орлого олж байгаа иргэдийн 31 хувь нь мөн алдах эрсдэлтэй хэмээн дүгнэсэн байна.

Хиймэл оюуны салбарт ажиллаж байгаа нэр бүхий эрдэмтэд үндсэн орлогын тухай олны анхаарлыг татахаар хичээж байна. 2015 онд Сингулярити их сургуулийн эрдэмтэн Жереми Ховард энэхүү асуудлыг хөндсөн нь “Бүх хүмүүсийн талыг нь зах зээлд үнэ цэнэ үүсгэж чадахгүй байгаан улмаас өлсгөлөнд нэрвэгдүүлэх нь зөв үү?”. Цаашлаад “Хэрвээ өлсгөлөнд нэрвэгдүүлэх нь буруу бол баялгийн дахин хуваарилалтыг үндсэн орлогоор дамжуулах хүргэх талаар бид бодож эхлэх ёстой” гэжээ.

Хиймэл оюуны салбарын анхдагчуудын нэг Онолын Нейрологийн салбарын тэргүүн Крис Элясмит Футуризм сэтгүүлд өгсөн ярилцлагадаа “Хиймэл оюун бидний эдийн засагт хүчтэй нөлөө аль эртнээс үзүүлээд эхэлсэн… Минийхээр бол дэлхийн олон орон үндсэн орлогыг иргэддээ түгээх Финляндын загварыг дагах хэрэгтэй болох байх” гэжээ.

Байдугийн ахлах эрдэмтэн Гүүглийн “Google Brain” төслийг үндэслэгч Андрью өнгөрдөг жилийн ярилцлагандаа “Үндсэн орлогын талаар засгийн газрууд маш нухацтай анхаарч үзэх хэрэгтэй, хиймэл оюуны хөгжлийн үр дүнд маш олон ажлын байр богинохон хугацаанд алдагдах эрсдэлтэй байна” гэв.

Эдгээр хиймэл оюуныг бүтээж байгаа эрдэмтдийн учирч болох эрсдлийн тухай сануулж байгаа үгийг хиймэл оюуныг ашиглан орлого олж байгаа компаниуд сонсож байна уу? Нобелийн шагналт эдийн засагч нар эхнээсээ үндсэн орлогын тал дээр нэгдэж нийлсээр байна.

Эцэст нь дүгнэхэд аль ч улс энэ өөрчлөлтийн давалгаанд бэлэн биш байна. Богинохон хугацаанд үүсэх ажилгүйдэл, бараа бүтээгдэхүүн хэрэглэгчдийн бууралт нь эдийн засгийн тогтворгүй байдлыг бий болгоно. Тэгвэл одоо асуултаа асууцгаая “Бид нар яах гэж хиймэл оюуныг бүтээгээд байгаа юм?”, “Бидний машиныг унаад явж чадах роботууд эсвэл бидний ажлын 60% хувийг булааж чадах хиймэл оюуны зорилго нь юу юм?”

Машинуудын эрин зуунд бид яаж гол зогоох ёстой юм?

Миний санал бол машинуудад ажил, хүмүүст амьдрал

Энэхүү нийтлэл нь орчуулга болно. Буруу зөрүү орчуулсан утга гээгдүүлсэн бол уучлаарай. Эх хувь нь: https://medium.com/basic-income/deep-learning-is-going-to-teach-us-all-the-lesson-of-our-lives-jobs-are-for-machines-7c6442e37a49

Залруулга: Нейрон сүлжээ нь шинэ салбар биш бөгөөд хүний тархины судалгаатай бараг зэрэг хөгжсөн хуучин салбар юм.

Муухай Монгол хүн

Түрүү жилийн зунаар ажлынхаа гадаа машинаа тавьсан байж байгаад машиныхаа толины хавтсыг хулгайд алдчихдаг юм байна. Хөөрхий тэр хулгайлсан хүн 10 цаасаар зараад архи уугаад хэн нэгэн агсам тавьсан биз. Буруу хоол хордлого л өгнө. За тэр ч яахав нэг муухай ч гэмээр явдалтай таарлаа.

Алдсан толиныхоо хавтсыг авахаар зуун айлын авто плаза орвол 55к гэж байна, машины л эд анги болсон хойно эд тэнд хямдхан байж л байдаг юм гээд нисдэг машин руу очвол 60к гэнэ. Нэгэнт гарсных гээд хорооллын авто плаза орлоо. Ялалтын баярын маргааш байсан болохоор худалдагч нар нь ирээгүй цөөхөн байлаа, тэгээд л цонхны цаанаас лангуу шагайгаад явж байтал хайж байсан зүйл маань байнаа. Утас нь 9999-**** гээд биччихэж залгаад асуувал нэг эгч аваад аан 40к гэж байгаа, миний утасны доор худалдагчийн маань 9182-**** дугаар байгаа гээд л зааж өглөө. Заза энэ хавьд 40к гэж байгаам байна, гээд булан тойроод нэг залуугийн лангуун дээр очвол 70к гэнэ. Ойлгомжтой 40к гэж байгааг нь авъя яг л адилхан юм байна гээд худалдагч хүүхэн рүү нь залгавал очиж байна гэж хэлснээс хойш бараг 30 минут өнгөрлөө байдаггүйээ. Тэгж байтал худалдагч хүүхэн буцаж над руу залгаад нөгөө 70к гэж байсан лангуун дээрээс очоод авчих, тэгээд 9999-**** дугаараас залгавал авахаа больчихлоо гээд хэлчих гэх юм. Дэлгүүр ажиллуулж байгаа хүмүүст хандаж хэлэхэд худалдагч нар чинь өөрт байгаа юм зарах биш бусдын лангуунаас л юм зараад үнээ 10, 20 мянгаар нэмж хэлээд барааг чинь зарахгүй сууж байгаа юм биш биз?

Alchemist

Алхимич номны таалагдсан хэсгүүд. Энэ номны хувьд таалагдсан зүйл нь уншиж байгаа хүн өөрөө өөрийнхөөрөө ойлгоод унших боломжтой.

When a person really desires something, all the universe conspires to help that person to realize his dream.

Эзэн хичээвэл заяа хичээнэ гэсэн утгатай юм даа. Гэхдээ арай өргөн хүрээтэй хэлсэн юм шиг санагдсан. Хэрвээ ямар нэгэн зүйлд хүрэхээр үнэн голоосоо хичээвэл орчлон ертөнц бүх талаар чамд тусалдаг. Ууж байгаа цай, сууж байгаа сандал, харж байгаа нүд гээд бүх зүйл чамд туслана.

"It's not what enters men's mouths that's evil" said the alchemist. "It's what comes out of their mouths that is"

Архины талаар хоржоонтой үг.

"Every search begins with beginner's luck. And every search ends with the victor's being severely tested."

Дөнгөж эхэлж буй хүнд аз үргэлж түшдэг. Харин төгсгөлд нь ирсэн ялагчийг бүх талаар нь сорьсон байдаг.

Бурхантай ярилцсан нь.

Нэг сэрээд харсан чинь би харанхуй өрөөн дунд ганцаараа сууж байх юм. Өрөө нь дундаа гэрэлтэй, харин гэрэлний цаахна нэгэн хөшөө завилсан янзтай сууж байна. Сайтар ажиглавал хөшөө нь шавар хийцийн томхон хэмжээтэй бурхантай их төстэй юм. Суугаа байдал нь бол завилсан баруун хөлөө жоохон урагшаагаа түрсэн. Энэ бол баараггүй миний багаасаа сонсож, харж өссөн бурхан байлаа. Ганц ялгаатай тэр бурхан амьсгалж байв. Би бурханд дөхөж очоод 

(Би) - Сайн байна уу?

Бурхан хариу дуугарсангүй. Дахиад хэллээ, мөн л дуугарсангүй. Бодвол би ёс жаягийг нь зөрчсөн болохоор надтай ихэмсэг бурхан дуугарсангүй. За яахав, нэгэнт бурхантай уулзсан юм чинь би сонин сайхан мэдэхгүй зүйл асууя.

(Би) - Та ингээд л сууж байдаг юм уу?

Мөн л дуугарсангүй.

(Би) - Ингээд л суугаад байхаар уйтгартай биш үү?

Таг чиг.

(Би) - Би ямар хувь тохиолоор таньтай учрах боломж тохиов оо?

Мөн л таг чиг. Миний хэлсэн нэг ч асуултанд хариу хэлсэнгүй. Бурхан дүмбийгээд л. Бодвол би бас л буруу ярьсан байх. Харин энэ удаа би өөрийгөө танилцуулахаар шийдээд

(Би) - Бурхан минь намайг Тулга гэдэг гэлээ.

Нөгөө бурхан тэр үед гэнэт амь орж

(Бурхан) - Тиймээ. 

Тиймээ гэснээс өөр юу ч хэлсэнгүй. Ингэж удсаны эцэст мэндийн зөрөөгүй ганцхан л үг хэлэв. Ямар сонин бурхан бэ.

(Би) - Та миний замыг гэгээрүүлэх болов уу?

Бурхан байдгаараа л. Хариу ч хэлсэнгүй. Өөрийгөө танилцуулахад үг хэлсэн мөртлөө, бурхны ажлыг асуухад бурхан дуугарсан ч үгүй. Яаж ярилцах учраа олж ядан би урд нь бөнжигнөсөөр.

(Би) - Би бурхны эрүү шүүлтэнд орж байгаа юм уу?

(Бурхан) - Тиймээ. Хоёрдох үг нь дахиад л "тиймээ" байв. Би бодлоо бурхны хэлдэг ганцхан үг нь "тиймээ". Тэгэхээр би зөвхөн "тиймээ" л гэж хариулж болох асуулт тавих ёстой байх нь. Хүмүүсийн хийдэг эрүү шүүлтнээс бурхны эрүү шүүлт шал ондоо байдаг байх нь ээ. Бурхнаас дараагийн асуултаа тавив.

(Би) - Би зүүдэлж байна уу?

(Бурхан) - Тиймээ. За тэгэхээр би бурхантай зүүдэндээ уулзсан нэгэн болж таарлаа. Бид хоёрт хангалттай цаг байгаа учраас би бурхнаас асуух асуултуудаа бэлдэн нэг нэгээр нь асууж гарлаа. 

(Би) - Та үргэлж энд байдаг уу?

(Бурхан) - Тиймээ.

Би өөрийгөө магтаж дөвийлгөх дуртай нэгэн учир тэсэлгүй асуучихав.

(Би) - Би өгөөмөр үү?

Хариу алга. Тэгэхээр бурхны эрүү шүүлтээр би өгөөмөр биш.

(Би) - Би шударга хүн үү?

Бас л хариу алга.

(Би) - Би аз жаргалтай юу?

Бүр таг чиг. Бурхан бүр амьсгалахаа больчихов уу яав гэлтэй хөдөлгөөнгүй болчихлоо. Би өгөөмөр биш, шударга биш, аз жаргалтай ч биш нэгэн юм байна.

(Би) - Би багаасаа л сониуч байсан, би тэгээд сургуульд орсон, их сургуульд мэргэжилтэн болсон. Одоо боломжийн ажил хийж байгаа.

(Бурхан) - Тиймээ.

(Би) - Би амьдралдаа сэтгэл хангалуун байгаа.

Юм хэлсэнгүй. Миний сэтгэл хангалуун бус байгааг бурхан нэвт харсан ажээ.

(Би) - Тиймээ, би сэтгэл хангалуун биш байна. Би хүний ачийг хариулж чаддаггүй нүгэлтэн.

(Бурхан) - Тиймээ

(Би) - Би маш олон хүний итгэл дээр амьдарч байгаа. Гэхдээ итгэлийг нь даахгүй байх вий гэхээс үргэлж айж тэдгээр хүмүүсийн итгэлээс холуур явмаар байна. Миний багш нар намайг ихийг бүтээнэ гэж итгэдэг, миний эхнэр намайг амьдралаа аваад явах чадалтай гэдэгт итгэдэг, миний ээж, эгч намайг аз жаргалтай амьдарна гэж итгэдэг.

(Бурхан) - Тиймээ.

(Би) - Би тэдгээр хүмүүсийн төлөө төрөөгүй учир би өөрийнхөө итгэлээр амьдрах ёстой. Миний итгэл бол гээд би өөрийнхөө мөрөөддөг амьдралынхаа талаар хэлэв.

(Бурхан) - Тиймээ

Гэвч бурхны өмнө мөрөөдлөө яриад ямар ч нэмэр байсангүй. Ганцхан "тиймээ" гэж хэлдэг бурхан надад юугаар туслана гэж. Ингэж өөрийнхөө итгэл, мөрөөдлийн тухай ярьж байхад би өөрийнхөө мөрөөдлийг эргэцүүлэн бодов.

(Би) - Би мөрөөдлийнхөө төлөө тууштай яваагүй.

(Бурхан) - Тиймээ

(Би) - Би мөрөөдлийнхөө төлөө тууштай явна.

Бурхан дуугүй болчихов. Бурхан ирээдүйн тухай мэддэггүй юм болов уу? эсвэл би мөрөөдлийнхөө төлөө тууштай явж чадах зориггүй юм уу. Бидний яриа үргэлжлэх тусам би хэр өчүүхэн амьтан болохоо, өөрийнхөө төлөө юу ч хийхгүй байгаа, бусдын ачийг хариулж чадахгүй байгаагаа мэдэх тусам гутарч бодит байдалтай эвлэрэх болов. Энэ бол яах аргагүй "Бурхны Эрүү Шүүлт". Бурхан чамаас үнэн хаашаа ч нуугдаж чадахгүй юм байна. Ингэж би бурхны өмнө нүглээ наминчлахаар ирсэн учиртайгаа арай ядан ойлголоо. Наминчлах гэдэг нь гэм нүгэл буруугаа хүлээх гэсэн үг билээ. 

(Би) - Би өөрийнхөө аз жаргалын төлөө явж чадна.

Энэ үед бурхан харин "тиймээ" гэж хэллээ. Гэвч "чадна" гэдэг үг хувь тавиланг тодорхойлохгүй, зөвхөн "чадсан" гэдэг үг тодорхойлох боловч бурхны энэ үгэнд надад асар их итгэл найдвар төрүүлсэн юм. "Баярлалаа бурхан минь" гэж хэлсний дараа би гүн нойрноосоо сэрэв. Би бурхантай зүүдэндээ уулзсан байна, бурхан миний дотор байж. Бурхан бол миний дотор оршин байх, миний нүдээр ертөнцийг харагч, миний бодолтой зөвлөлдөн ярилцагч, миний хаашаа ч зайлж чадахгүй ҮНЭН юм байна.